✍ امام خمینی ره: همه ما مأمور به ادای تکلیف و وظیفه‌ایم نه مأمور به نتیجه. (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۲۸۴)
این جملهٔ معروف و مهم حضرت امام ره نیازمند کمی شرح و تبیین است. این که ایشان فرمودند ما مأمور به نتیجه نیستیم به این معنا نیست که مؤمن برای رسیدن به نتیجهٔ مطلوب و آرمانی تلاش نکند، بلکه باید برای رسیدن به نتیجه برنامه‌ریزی و تلاش کرد. مأمور بودن به تکلیف به معنای رفع تکلیف نیست که کار را انجام بدهیم تا از ما رفع تکلیف بشود و نتیجه مهم نباشد. مؤمن باید کاری که بر عهدهٔ اوست به بهترین وجه ممکن انجام دهد و برای رسیدن به نتیجهٔ مطلوب، بهترین برنامه‌ریزی و بیشترین تلاش را مبذول بدارد؛ اما ممکن است با وجود عمل دقیق به وظیفه و تکلیف، به دلایلی نتیجهٔ مطلوب، حاصل نشود.

❓دلیل مطلب از نگاه فلسفی این است که هر پدیده‌ای برای وجود یافتن، نیازمند مجموعه‌ای از علل است که مجموع آن علل را “علت تامّه” می‌گویند. مثلا یک گیاه برای روییدن نیازمند چند عامل است: بذر، خاک، آب، هوا و نور که مجموع آنها رارعلت تامه می‌نامیم.

💢 در پدیده‌های انسانی، اختیار و اراده و فعل انسان، یکی از اجزاء علت تامّه است، البته که مهمترین جزء آن است. با این وجود، علل و عوامل دیگری هم وجود دارد که برای رسیدن به نتیجه، لازم است، اما خارج از ارادهٔ انسان است.

💥 انسان فقط نسبت به افعال اختیاری خود، تکلیف دارد و خداوند انسان را فقط نسبت به افعال اختیاری او مؤاخذه می‌کند، نه اموری که خارج از ارادهٔ اوست.

👈 نتیجه این که خداوند، انسان را نسبت به حصول نتیجه، مورد سؤال قرار نمی‌دهد، بلکه نسبت به سعی و تلاش و ارادهٔ او مورد سؤال قرار می‌دهد. ممکن است نتیجه به دلیلی که توضیح دادیم حاصل نشود، اما انسان به دلیل تلاشی که برای انجام وظیفه داشته بهترین پاداش‌ها را بگیرد.

⏪ حاصل آن که، مؤمن، مأمور به انجام تکلیف و وظیفه است و نسبت به رسیدن به نتیجه، تکلیفی ندارد؛ اما برای رسیدن به نتیجه باید بهترین تلاش‌های خود را مبذول بدارد. مثلا مؤمنین نسبت به زمینه‌سازی ظهور، مکلف هستند و باید تا حد توان، زمینه را برای ظهور فراهم کنند، اما اگر در دورهٔ حیات آنها ظهور صورت نگرفت آنها مورد مؤاخذه قرار نمی‌گیرند.