📝 تحلیلی بر سهمیهبندی جدید بنزین…
🔻مصوبه دولت درباره تعیین نرخ سوم ۵۰۰۰ تومانی برای بنزین آزاد که در راستای جلوگیری از افزایش واردات بنزین و کاهش فاصله میان قیمت تمامشده تولید سوخت و قیمت فروش داخلی اتخاذ شده، حاوی چند نکته مثبت به شرح زیر است، در عین حال یک ایراد مهم دارد که باید اصلاح شود.
1️⃣ حذف سهمیه ارزانقیمت برای خودروهای لوکس وارداتی : خودروهای خارجی لوکس یا خودروهایی که مالک آن بیش از یک دستگاه خودرو دارد، از سهمیههای یارانهای (۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی) حذف میشوند؛ اقدامی که از مدتها پیش مطالبه افکار عمومی بود و به عنوان گامی در جهت کاهش نابرابری و جلوگیری از اتلاف منابع یارانهای شناخته میشود.
2️⃣ حذف سهمیه بنزین خودروهای دولتی: بر اساس مصوبه، خودروهای دولتی (بهجز آمبولانسها) دیگر از سهمیههای یارانهای برخوردار نخواهند بود. این اقدام علاوه بر کاهش هزینههای عمومی، میتواند شفافیت مصرف سوخت در دستگاههای دولتی را افزایش دهد.
3️⃣ جلوگیری از شوک قیمتی و حفظ ثبات بازار ارز: در حالی که در تجربه سال ۹۸ افزایش قیمت بنزین منجر به جهش نرخ ارز و آشفتگی اقتصاد شد، اینبار سازوکار دولت به گونهای طراحی شده که شوک قیمتی ایجاد نکند. واکنش بسیار محدود بازار ارز در روزهای پس از اعلام مصوبه، نشانهای از مدیریت بهتر و پرهیز از غافلگیری مردم است.
4️⃣ کاهش نیاز به واردات بنزین: طبق برآوردهای رسمی، ایران در سالهای گذشته بعضاً تا ۷ میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کرده است؛ هزینهای سنگین که ادامه آن به اقتصاد فشار وارد میکرد. با اجرای نظام جدید سهمیهبندی و نرخ سوم، انتظار میرود مصرف کنترل و نیاز به واردات کاهش یابد.
👈 و اما نقد اصلی و چالش جدی مصوبه، سهمیه نداشتن خودروهای صفر
🔻 در کنار نقاط مثبت، اما یک بند مهم مصوبه از منظر عدالت اجتماعی و منطق کارشناسی مورد نقد جدی قرار گرفته است: طبق این مصوبه، افرادی که تاکنون خودرو نداشتهاند و اکنون خودروی نوشماره (صفر) خریداری میکنند، بنزین سهمیهای دریافت نخواهند کرد و سوخت آنها با نرخ سوم (۵۰۰۰ تومان) محاسبه میشود.
1️⃣ اول اینکه خانوادهای که با سختی شرایط اقتصادی توانسته خودروی داخلی صفر بخرد، از یارانه سوخت محروم میشود؛ در حالی که بسیاری از دارندگان خودروهای قدیمی، با مصرف بسیار بالاتر، همچنان از سهمیه ارزانقیمت استفاده میکنند؛ این تفاوت، با اصول توزیع عادلانه منافع عمومی سازگار نیست.
2️⃣ دولت بارها از لزوم بهینهسازی مصرف سوخت سخن گفته است. مشخص است که خودروهای صفر داخلی معمولاً مصرف کمتر و استاندارد بهتری نسبت به خودروهای فرسوده دارند. اما طبق این مصوبه، خریداران خودروهای جدید عملاً تنبیه میشوند و انگیزه برای جایگزینی خودروهای فرسوده کاهش مییابد. این تناقض باعث شده کارشناسان نسبت به ضرورت اصلاح این بند هشدار دهند تا نظام سهمیهبندی به سمت مصرف کمتر و فناوری بهتر حرکت کند، نه بالعکس.