قطب‌نمای عقل و نقشه شرع

ناخدای کشتی، یک قطبنما و یک نقشه دارد. با نقشه مسیر را مشخص میکند و با قطبنما جهت مسیر را. نقشه میگوید باید به سمت شمال بروی، قطبنما میگوید شمال این طرف است. حال اگر کشتیبان قطبنما داشته باشد و نقشه نداشته باشد، چه میشود؟ قطبنما میگوید شمال، این طرف است، اما آیا مسیر درست کشتی، در جهت شمال است یا جنوب؟
برعکس اگر نقشه باشد و قطبنما نباشد، چه میشود؟ نقشه میگوید مسیر درست، در جهت شمال است اما شمال، کدام طرف است؟
کشتیبان به همان میزان که به قطبنما نیازمند است، به نقشه محتاج است.
انسان در صراط مستقیم به دو چیز نیازمند است: یکی نقشه که همان «شرع» باشد و دیگری قطبنما که «عقل» است. کسی که عقل داشته باشد اما شئون شرع را نشناسد، کشتیبانی است که قطبنما دارد اما نقشه ندارد و اگر با شرع آشنا بود ولی عقل سالمی نداشت، به کشتیبانی میماند که نقشه دارد و قطبنما ندارد