مساله حجاب پیش از رضاخان!

مساله تاختن به حجاب زنان و اصرار به کشف حجاب و ارتباط آن با متمدن شدن پیش از به حکومت رسیدن سرتیپ رضاخان نیز سابقه داشت. اساس استدلال این بود که با کنار گذاشتن چادر، حجاب و پوشش مردان با آن سنت سابقه دار در جامعه ایرانی، مقدمات مدنیت و ترقی فراهم می آید. این توهم بی ربط در دوره رضاشاه مبنای کشف حجاب بود. اما این استدلال بی پایه که در هیچ ملت توسعه یافته ای سابقه نداشت، پیش از تاسیس سلطنت پهلوی هم در سطح بسیار محدود مطرح شده بود. یکی از نخستین شهرهای ایران که مساله کشف حجاب و ترقی در آن حتی پیش از سلطنت پهلوی مطرح می‌شود، #رشت است. در دوره کودتای احسان الله خان عنصر جریان رادیکال و حزب کمونیستی در گیلان می توان این استدلال را جُست. اما جالب اینکه آنجا در آن بازه زمانی هم مردم مقاومت کردند. در واقع از نخستین شهرهایی که بیشترین تبلیغ و اصرار بر کشف حجاب و ربط آن به ترقی وجود داشت، رشت بود. هم‌پیش از پهلوی و هم در دوره پهلوی…
.
.
ما همیشه از مقاومت مردم در برابر کشف حجاب رضاخانی شنیده ایم. اینجا باید به پیش آن از اشاره نمود.

یک نمونه مهم تاریخی:

احسان الله خان رو به زنان ایستاده در سبزه میدان رشت گفت: “تا چند خود را در بقچه پیچیده اید. حجاب یعنی چه؟ باز کنید صورت‌های خود را و داخل اصلاحات مملکت و وطن شود!”

مردم #رشت به اعتراض در مسجد جمع شدند. آنان به میرزا کوچک خان گفتند که هر چه خواستی دادیم؛ دیگر با عصمت ما کار نداشته باش!

میرزا برخاسته، کلام الله گرفته، بوسیده، خودش به منبر می رود و می گوید: به این قرآن من از این کارها خبر ندارم و با این‌مرامها (کمونیسم) همراهی ندارم. تمام کار احسان الله خان است.
.

میرزا در اعتراض به تبلیغ مرام کمونیسم و ضدیت آن با مذهب ۱۸ تیر ۱۲۹۹ رشت را به سمت فومن ترک کرد. یکی از مفاد قرارداد میرزا با بلشویک‌ها همین بود که در گیلان حق ندارید مرامنامه کمونیسم را تبلیغ کنید. خبر جدایی میرزا به مرکز رسید. دولت نماینده ای برای دیدار میرزا به فومن گسیل داد. میرزا اعلام کرد: جدا اظهار برات و کناره جویی می طلبم! کودتا علیه میرزا مدت کوتاهی به پیروزی رسید اما مجدد ناچار به بازگشت او شدند.
.

خاطرات عین السلطنه ج۷ ص ۵۶۹۲