⁉ هویت ایرانی-اسلامی؛ تضاد یا تکامل!؟
👈 هویت؛ روح حاکم بر فرد یا جمعی از افراد بعنوان یک ملت است که بر اساس تشابه در درون شکل میگیرد و در تمایز با دیگران تشخیص داده میشود. در فرهنگ معین در معنای هویت آمده؛ هویت یعنی آنچه موجـب شناسـایی شـخص یا جامعه باشـد. هویت در حقیقت پاسخی به این سئوالِ دو بخشی است که من یا ما که هستیم؟ (تعریف) و فرق ما با غیر خودمان چیست؟ (تمایز) و بعبارتی می توان گفت؛ هویت شناسنامه و حقیقت یا روحِ یک ملت است.
🇮🇷 هویت ملی در کشور ما در طول تاریخ چند هزار ساله یک روند سیال و پر فراز و نشیبی را پشت سر نهاده و در مواقع و شرایط مختلف تجدید، تصحیح، تکمیل و بازآفرینی شده و در مواجهه با هویتهای مهاجم از مغول و مقدونی تا غرب و عرب با تکیه بر غیرت و عقل و شور حماسی و شعور توحیدی نه تنها تسلیم قدرتی نگشت، بلکه با ادبیاتی فاخر و دانشی که نشان از ثریا داشت و روح یکتاپرستی و ایمانی خویش، فرهنگِ مهاجمانی چون مغول و مقدونی را در خود هضم کرد.
🔻 در مواجهه با اعراب، اسلام را به عنوان دینِ عقل و جهاد و کرامت و عزت و آیینی قدرتآفرین پذیرفت و بسط و گسترش داد و اعراب را وامدارِ علم و فقه و تفسیر ایرانیان نمود و در مقابلِ غرب نیز در دو دوره؛ چه باستان که با تکیه بر آیین یکتاپرستیِ زرتشت و روحیه سلحشوری تبارِ ایرانی آنان را به زانو زدن کشاند و چه در دورهی کنونی که جهانِ در سیطرهی غربِ مستکبر در برابر ایران اسلامی به استیصال و چه کنم!؟ چه کنم!؟ افتاد و روند رو به افولِ نظمِ سلطهمآبانهی استکباری را به اذعان اندیشکدهها و کارشناسان و سیاستمدارانِ غربی رقم زد.
✅ مقام معظم رهبری در این خصوص میفرمایند: «هویّت ایرانی یک چیز عجیبی است در تاریخ؛ همهی کسانی که به ایران تهاجم کردند به یک نحوی، در ایران بعد از مدّتی حل شدند: زبانشان، آدابشان، فرهنگشان؛ تنها چیزی که مستثنی است، اسلام است که اسلام آمد ایران و در ایران غرق نشد، ماند و ایرانی اسلام را از بُن دندان قبول کرد؛ والّا در کشورهای مورد تهاجمِ عربهای مسلمان، هرجا رفتهاند زبان عوض شده است؛ مصر زبانش عوض شد، فلسطین زبانش عوض شد، شامات زبانش عوض شد، زبانشان عربی شد، [امّا] ایران زبانش عوض نشد، فارسی باقی ماند؛ یعنی یک چیز عجیبی است در ایران؛ این خصوصیّتی است که مال کشور ما است.» ۱۳۹۴/۰۸/۲۰
❓ نکته مهم اما اینکه هویت ملی امروز ما با چه نشانگان و مولفههای قابل تشخیص، تقویت و تحکیم است؟ و اینکه رابطه اسلام با خلقیات ایرانی و تنوعِ قومی-مذهبی و تاریخِ چند هزار سالهی ایران در ایجاد یک چسبندگی یا پیوند ملی و در ادامه فراملی و جهانی با پشتوانه علم و ایمان و جهاد و مقاومت در برابر ظلم و جنایت تمدن سطلهمحور غربِ سرمایهداری چیست؟
🔻در پاسخ به این پرسش و رابطه اسلام با ایران در شکل گیری هویت ملی مقام معظم رهبری فرمودند:«ما مسلمان و ایرانی هستیم. مسلمانی ما نه تنها با ایرانی بودن ما در تضاد نیست، بلكه مكمل یكدیگر و منطبق بر هم است.» ۱۳۷۰/۰۸/۰۸ و در جایی دیگر می فرمایند:«فرهنگ و هویت یك ملت و سمت وسوی آن را میتوان با استفاده از شاخص های مصداقی همچون عقاید، اخلاق، آداب، رفتارهای فردی و اجتماعی و خلقيات ملی تشخيص داد.» 1390/3/23
✅ بر این اساس از نگاه مقام معظم رهبری هویت ملی ما ترکیبی است از سه لایه هویتیِ اسلامی، ایرانی و انقلابی، به این معنا که ایرانیان با بهرهبرداری از همه گنجینههای تاریخی، تمدنی و انسانی و خلقیات ملی خود در کنار فهم درست و عمیق از معارف عمیق اسلامی و ایمان و معنویت توحیدی، در عصر حاضر و شرایط و مقتضیات امروزین با رویکردی جهادی و انقلابی برخاسته از فقه پویا و اندیشه ناب امامین انقلاب در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی در ام القرای ایران و فراتر از ایران بلکه در جغرافیای مقاومت در منطقه و جهان در حرکت هستند و این همه دشمنی حکایت از درستی و کارآمدی این هویت ایرانی-اسلامی-انقلابی دارد؛ چرا که عزت و بزرگی و آزادگی و خروج از بردگی هزینه دارد.
🔚 پس باید به این نکته توجه داشت که مولفهی مهم و اساسی در شکلگیری مفهوم هویت و یا بهتر است بگوییم زیربنای هویتِ ملتها همانا فرهنگ است و هویت امری ثابت و در عین حال سیال و تجدیدپذیر است و با ثبات در اصول و مبانی فطری و دینی و انسانی اما در شرایط و مواقع مختلف خود را بازبابی میکند و از ظرفیتهای محیط اجتماعی خود بهره میگیرد و از تهدیدها، فرصت میسازد و اینکه هویت ایرانی اسلامی یک هویت چند لایه اما منسجم و هماهنگ است و خدمات ایران و اسلام نسبت به هم متقابل و مکملِ هم بوده و هست.
✍جواد خسروی-1404/09/24